21 Aralık En Uzun Gece: Düz Dünya Teorisi Çürütülüyor

21 Aralık en uzun gece, kuzey yarım kürede kış, güney yarım kürede ise yaz gündönümünü temsil eder. Bu tarih, sadece astronomi ve mevsimlerin bir dengesi değil, aynı zamanda düz dünya teorisini çürüten önemli bilimsel kanıtlardan biridir.

Siz bu yazıyı okurken 21 Aralık geçmiş olabilir, günler uzamaya başlamış ve geceler kısalmış olabilir. Ancak dikkat çekici bir detay var: Günler uzadığı hâlde sıcaklıklar artmaz. Bunun nedeni eksen eğikliğinde gizlidir. Gelin, bu sorulara yanıt arayalım.

Daha fazlasını videoyla öğrenmek için aşağıdaki içeriğimi izleyebilirsiniz.

Galileo Galilei ve Tarihi Gözlemleri

Galileo Galilei’nin 7 Ocak 1610’da yaptığı gözlemlerle başlayalım. Kış gündönümünün geçtiği o soğuk gecede, Galileo teleskobunu Jüpiter’e çevirdi. Galileo’nun Jüpiter’in uydularını keşfi bilimde çığır açtı. Jüpiter’in yakınlarında dört küçük ışık noktası fark etti ve ertesi gün bu noktaların yer değiştirdiğini gözlemledi. Bu keşif, Kilise’nin dogmalarını sorgulattı ve modern astronominin önünü açtı.

Kilise, evrenin merkezinin Dünya olduğunu ve her şeyin onun etrafında döndüğünü savunuyordu. Ancak Galileo, teleskopla yaptığı gözlemlerle Kopernik’in teorisini kanıtladı: Güneş, evrenin merkezindeydi ve gezegenler onun etrafında dönüyordu. Galileo, sayesinde gökyüzünde gezegenlerden ve yıldızlardan daha fazlası olduğunu, uydular olduğunu anlayabildik.

Ancak Galileo’nun gözlemleri, düz dünya teorisini ve geosantrik (dünya merkezli) evren modelini çürüten en önemli kanıtlardan biri oldu. Galileo’nun 20 kat yakınlaştırma özelliğine sahip teleskobu güneşin ve ayın klisenin dikte ettiği gibi mükemmel küreler pürüzsüz küreler olmadığını da gösteriyordu. Galileo’nun teleskobuyla ilgili detayları buradan öğrenebilirsiniz. Kilise, bu gözlemleri tehdit olarak algıladı ve Galileo’yu yargılayarak ev hapsine mahkûm etti. Bu olay, bilim ile din arasındaki çatışmanın simgesi olarak tarihe geçti.

Galileo “Yine de dönüyor” dedi mi?

İlk olarak Galileo Galilei’nin meşhur sözü “Eppur si muove” (Yine de dönüyor) hakkında konuşalım. Galileo, düz dünya görüşünü destekleyen Kilise’ye karşı, dünyanın gökyüzündeki hareketlerini matematiksel kanıtlarla savunmuştu. Bu sözü gerçekten söylediği konusu tartışmalıdır.

Ancak İtalyan Kütüphanesi adlı esere göre, Galileo bu sözü ev hapsinde, ev değiştirirken dile getirmiştir. Mahkeme baskısı nedeniyle dünyanın hareket ettiği teorisini reddetmek zorunda kalan Galileo, bu sözle bilimsel gerçeklere olan inancını ve kilisenin dayattığı dogmalara karşı sessiz bir direnişi sembolize etmiştir.

Diğer Bilim İnsanları

Sadece Galileo değil, İslam aleminden, Türkiye ve diğer coğrafyalardan bilim insanları bugün dünyayı ve 21 Aralık olayını anlamamızı şekillendirdi. Örneğin:

Nicolas Copernicus: Güneş merkezli (heliosentrik) evren modeliyle Galileo’ya ilham vermiştir. Galileo, gözlemleriyle Kopernik’in teorisini doğrulamıştır.

Johannes Kepler: Gezegenlerin hareket yasalarını açıklayarak Galileo’nun çalışmalarıyla uyumlu bir teori geliştirmiştir.

El-Bîrûnî: Orta Çağ İslam biliminde önemli bir figürdür. Dünya’nın küresel yapısı üzerine çalışmalarıyla düz dünya teorisini çok önceden reddetmiştir.

Hipparkhos: Antik Yunan döneminde gökyüzü haritaları ve trigonometrinin doğuşuyla bilinir. İznik doğumludur. Güneş’in hareketlerini anlamaya yönelik çalışmaları Galileo’nun mirasını tamamlar.

21 Aralık’ta Kuzey ve Güney Yarım Kürede Neler Olur?

21 Aralık, kuzey yarım kürede kış gün dönümünü, güney yarım kürede ise yaz gün dönümünü ifade eder. Bu tarihte kuzey yarım kürede en uzun gece ve en kısa gün yaşanırken, güney yarım kürede bunun tam tersi olur. Aralık 2024 gökyüzü olaylarına göz atarak bu dönemdeki astronomik olayları keşfedebilirsiniz.

Ekvatora yaklaştıkça bu fark azalır; kutup bölgelerinde ise durum daha ekstremdir. Kuzey Kutbu’nda tamamen karanlık bir gün yaşanırken, Güney Kutbu’nda 24 saat boyunca güneş batmaz. İlgili görselleri videoda sundum.

Eksen Eğikliği Neden Önemlidir? Neden 21 Aralık Kuzey için Kış Gündönümü?

Eksen eğikliği, dünyanın kendi ekseni etrafında 23.5 derecelik bir açıyla dönmesini ifade eder. Bu eğiklik, mevsimlerin meydana gelmesini sağlar, kış gündönümü ve yaz gündönümü olaylarını açıklar.

21 Aralık’tan Sonra Havanın Daha Soğuyacak Olmasının Nedenleri

  1. Eksen Eğikliği ve Güneş Işınlarının Açıları
    23.5 derecelik eksen eğikliği güneş ışınlarının yıl boyunca Dünya’nın farklı bölgelerine farklı açılarla gelmesine neden olur. 21 Aralık, kuzey yarım küre için kış gündönümüdür. Bu tarihte, kuzey yarım küre Güneş’ten maksimum uzaklaşır ve ışınlar yere çok eğik açıyla gelir.
    • Eğimli açı: Güneş ışınlarının yere eğik gelmesi, enerjinin daha geniş bir alana yayılmasına neden olur. Bu durum, birim yüzeye düşen enerji miktarını azaltır.
    • Enerji kaybı: Atmosferde daha uzun bir yol kat eden Güneş ışınları, daha fazla dağılma ve enerji kaybına uğrar.
21 Aralık en uzun geceyi ve eksen eğikliğinin kış gündönümündeki rolünü gösteren grafik


2. Met Office’e göre, Güneş ışınlarının en düşük açılarla geldiği 21 Aralık, en soğuk günlerden biri olmak zorunda değildir. Ancak bu tarihten sonra alınan enerji miktarı hâlâ düşüktür ve toprağın ve denizlerin soğuma etkisi devam eder. Bu nedenle, kuzey yarım küredeki en düşük sıcaklıklar genelde Ocak ayının ortalarına doğru gerçekleşir. Bu duruma mevsimsel gecikme (seasonal lag) denir. Mevsimsel gecikme ve havaların neden Ocak’ta en soğuk olduğunu açıklayan Met Office makalesine göz atabilirsiniz.

    Kutup Bölgelerinde Gündönümün Etkileri

    21 Aralık’ta kutup bölgelerinde yaşanan bu aşırı durumlar, düz dünya teorisini çürüten çarpıcı kanıtlardan biridir. 21 Aralık’ta Kuzey Kutbu’nda 24 saat gece yaşanırken, Güney Kutbu’nda 24 saat hava aydınlıktır. 21 Aralık’tan sonra kuzeyde geceler dakika dakika kısalmaya başlar. Aynı şekilde güney kutup noktasında da gündüzler dakika dakika kısalmaya hava birazcık da olsa kararmaya başlar. Bu durum 21 Mart ekinoksuna kadar devam eder.

    21 Aralık En Uzun Gecede Yule ve Modern Yılbaşı Kutlamalarına

    21 Aralık, eski Pagan geleneklerinde “Yule” bayramı olarak kutlanırdı. Bu bayram, karanlığın sona erdiği ve ışığın yeniden yükselişi anlamına gelirdi. Çam ağaçları, kozalaklar ve kütükler evlere getirilerek, doğadan gelen bu umut sembolize edilirdi. Bugün kutlanan Noel gelenekleri, Yule bayramından esinlenmiştir. Çam ağaçlarının süslenmesi ve ışıklarla donatılması gibi unsurlar, çoğunlukla Pagan kökenli ritüellerin modernize edilmiş halidir.

    Düz Dünya Teorisi Çürütülüyor

    Başından söyleyelim, düz dünya “teorisi”ndeki teori kelimesi manipülasyondan ibarettir. Çünkü düz dünya inancı, “teori” sınıflandırmasını alabilmek için sağlaması gereken, “tekrar edilebilirlik, kanıtlanabilirlik” gibi ilkeleri karşılayamaz.

    Düz dünya teorisine göre Güneş, bir spot ışığı gibi Dünya’nın üzerinde dönmektedir. Bu model, gece ve gündüz oluşumunu açıklar ama mevsimler, ekinokslar veya gün dönümleri gibi olaylar açıklamada yetersiz kalır. Ancak özetle düz dünya inancı, Orta Çağ’da çürütülmüş, bir grubun “teori” olarak adlandırmasından ötürü gözlem yapmadıkları sürece savunabildikleri ve sığınabildikleri bir inanç sistemi olmuştur.

    Düz Dünya İnancına Göre 21 Aralık En Uzun Gece Nasıl Olurdu?

    Öncelikle söyleyelim kesinlikle en uzun gece diye birşey olmazdı. Düz dünya inancına göre, gündönümü gibi olayların açıklaması mümkün değildir. Dünya düz olsaydı, gece ve gündüz süreleri her yerde aynı olurdu. Ancak 21 Aralık’ta kuzey ve güney yarım kürede yaşanan farklılıklar, özellikle kutuplarda tam bir gündüz veya gece olabilmesi, düz dünya inancının safsatadan ibaret olduğunu gösteriyor ki dünya çapında bu inancın ateşli savunucuları bizzat kutuplara gidip gerçekle birkaç kez yüzleştiler. Fikrime göre popüler ve marjinal olabilmek adına bu ısrarını sürdüren insanlar her yılda ortaya çıkmaktadır.

    Diğer kaynaklar

    Videoyu oluştururken kullandığım ilginizi çekebilecek diğer kaynaklar:

    https://www.astronomy2009.org/resources/multimedia/images/detail/galileo_12/index.html

    https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0039625709000782

    https://www.scirp.org/journal/paperinformation?paperid=53899

    https://www.thenakedscientists.com/articles/interviews/why-galileo-lost-his-sight

    https://www.sciencefocus.com/space/the-solar-systems-top-20-moons-ranked-why-because-we-can

    https://www.americamagazine.org/arts-culture/2020/09/18/what-story-galileo-gets-wrong-about-church-and-science

    https://www.forbes.com/sites/briankoberlein/2016/01/07/galileos-discovery-of-jupiters-moons-and-how-it-changed-the-world

    https://keelingcurve.ucsd.edu

    https://www.sciencefocus.com/space/the-solar-systems-top-20-moons-ranked-why-because-we-can

    Funda Konuşuyor kanalındaki diğer videoların metin ve kaynakçalara buradan ulaşabilirsiniz.